«Ο πόλεμος των 100 ωρών»: Το ποδόσφαιρο… αφορμή πολέμου

Μπορεί ένα ποδοσφαιρικό παιχνίδι να αποτελέσει αιτία πολέμου; Το πιθανότερο είναι όχι. Αφορμή, όμως, σίγουρα! Αυτό τουλάχιστον αποδεικνύει η ιστορία…

Στα μέσα του 20ου αιώνα, στην Κεντρική Αμερική οι «Δημοκρατίες της Μπανάνας» («Banana Republics»), ήταν σύνηθες φαινόμενο. Υπήρχαν χώρες, δηλαδή, οι κυβερνήσεις των οποίων «ανέβαιναν» και «κατέβαιναν», ανάλογα με τις διαθέσεις και τα συμφέροντα μεγάλων εταιρειών των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Οι αμερικάνικοι «κολοσσοί», ουσιαστικά, με την αρωγή της CIA, τοποθετούσαν σε αυτές τους «άρχοντες» εκείνους οι οποίοι επρόκειτο να διαφυλάξουν, αλλά και να προωθήσουν τα συμφέροντά της Ουάσιγκτον.

Δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα, κρατών-«μπανανιών» της εποχής εκείνης, αποτελούσαν η Ονδούρα και το Ελ Σαλβαδόρ, δύο κράτη τα οποία βρίσκονταν υπό δικτατορικό καθεστώς. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 οι ΗΠΑ, επιχειρούσε να εντάξει τα κράτη της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής στα οποία ασκούσε επιρροή σε έναν κοινό οικονομικό χώρο, με στόχο την εξαθλίωση, οικονομική μεν, κοινωνική δε, ώστε να αποφευχθεί μια πιθανή προσέλκυση αυτών από την κομμουνιστική Κούβα.

Τα μεταναστευτικά ρεύματα από το, πυκνοκατοικημένο, Ελ Σαλβαδόρ, των 3 εκατομμυρίων κατοίκων, προς την Ονδούρα, η έκταση της οποίας είναι λίγο μικρότερη από αυτή της Ελλάδας, ήταν αρκετά συχνά και μεγάλης κλίμακας, από τις αρχές ακόμα του 20ου αιώνα. Την δεκαετία του ’60 οι μετανάστες από το Ελ Σαλβαδόρ που κατοικούσαν και προόδευαν στην γειτονική χώρα έφθαναν τους 350 χιλιάδες, αποτελώντας το 15% του πληθυσμού της Ονδούρας. Οι εκτάσεις που κατείχαν στα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών ήταν μεγάλες, με την αμερικανική εταιρεία United Fruit (παραγωγό των μπανανών «Τσικίτα») και μερικές οικογένειες μεγαλογαιοκτημόνων να κατέχουν το υπολειπόμενο σύνολο αυτών.

Τότε ήταν που ο δικτάτορας της Ονδούρας, Οσβάλντο Λόπες Αρεγιάνο επιχείρησε αναδασμό της γης, αφού όμως δεν κατόρθωσε να αντιμετωπίσει τους μεγαλογαιοκτήμονες και τις αμερικανικές εταιρείες, επικεντρώθηκε στην ακίνητη περιουσία των μεταναστών από το Σαλβαδόρ, δημεύοντας και μοιράζοντάς την στους ντόπιους ακτήμονες. Οι μετανάστες, έχοντας χάσει πλέον τις περιουσίες τους, ωθούνταν στην επιστροφή στην πατρίδα, με πολλούς από αυτούς να κάνουν λόγο για βιασμούς, δολοφονίες και βασανιστήρια. Μάλιστα, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που χρησιμοποιούν τον όρο γενοκτονία!

Εκατοντάδες Σαλβαδορανοί εγκατέλειψαν τις Ονδούρες προσπαθώντας να γυρίσουν στην χώρα τους, με την κυβέρνηση να προσπαθεί να εμποδίσει την μαζική επιστροφή… (Photo: AFP)

Το κλίμα μεταξύ των δύο γειτονικών κρατών, είχε πλέον για τα καλά φορτιστεί. Αποκορύφωμα ήταν οι μεταξύ τους διαμάχες για τα χερσαία και θαλάσσια σύνορα, διαμάχες οι οποίες περιλάμβαναν την κυριαρχία στον κόλπο Φοσένκα, στις ακτές του Ειρηνικού, ο οποίος βρέχει τις δύο χώρες και την Νικαράγουα. Ο τότε πρόεδρος του Ελ Σαλβαδόρ, Φιντέλ Σάντσες Ερνάντεζ και η κυβέρνησή του δεν κατόρθωσαν να διαχειριστούν την επιστροφή του τεράστιου όγκου μεταναστών που επέστρεφε στη χώρα με τον λαό να ζητά εκδίκηση από την Ονδούρα και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης της εποχής να δυναμιτίζουν το κλίμα. 

ΤΟ… ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΗΣ ΜΟΙΡΑΣ
Πολλές φορές η μοίρα παίζει παιχνίδια… περίεργα και για τα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου ποδοσφαίρου του 1970, το οποίο επρόκειτο να διεξαχθεί στο Μεξικό, ορίστηκε η Εθνική ομάδα του Ελ Σαλβαδόρ με την αντίστοιχη της Ονδούρας «να διασταυρώσουν τα ξίφη τους», για μία θέση στην μεγαλύτερη διοργάνωση του παγκόσμιου ποδοσφαίρου. Το κλίμα ήταν ήδη τεταμένο μεταξύ των δύο χωρών και ένα ποδοσφαιρικό παιχνίδι μπροστά από χιλιάδες φιλάθλους, ήταν ένα σπίρτο σε μια δεξαμενή με… μπαρούτι.

Η ομάδα του Ελ Σαλβαδόρ όπως παρατάχθηκε στο παιχνίδι της 27ης Ιουνίου 1969 κόντρα στην Ονδούρα. (Photo: www.bbc.com)

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ
Ο πρώτος αγώνας διεξήχθη στην πρωτεύουσα της Ονδούρας, την Τεγουσιγάλπα στις 8 Ιουνίου του 1969, με τους γηπεδούχους να παίρνουν την νίκη με σκορ 1-0, τους φιλάθλους, πέριξ του αγωνιστικού χώρου, να συγκρούονται σφοδρά και τους Σαλβαδοριανούς να καταστρέφουν σημεία της πόλης! Στην ρεβάνς του Σαν Σαλβαδόρ, το Ελ Σαλβαδόρ επικράτησε με σκορ 3-0, ενώ πάλι σημειώθηκαν επεισόδια αυτή τη φορά μεγαλύτερης έντασης και κλίμακας. Από τη στιγμή που οι νίκες μοιράστηκαν, οι τότε κανονισμοί προέβλεπαν την διεξαγωγή μπαράζ για να ανάδειξη της ομάδας που θα έπαιρνε την πρόκριση. Έτσι κι έγινε!

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΠΟΥ «ΑΝΑΨΕ ΤΟ ΦΥΤΙΛΙ»
Το ημερολόγιο έγραφε 27 Ιουνίου, όταν η Πόλη του Μεξικού φιλοξενούσε το μεγάλο παιχνίδι το οποίο -πλέον- είχε πολιτικές, εθνικές και πατριωτικές προεκτάσεις. Νικήτρια και κάτοχος του «χρυσού» εισιτηρίου για το Μουντιάλ του ’70, αναδείχθηκε η ομάδα του Ελ Σαλβαδόρ, με 3-2 στην παράταση. Σύμφωνα με το αμερικανικό πρακτορείο ειδήσεων UPI στο γήπεδο και στον περιβάλλοντα χώρο αυτού, καθ’όλη τη διάρκεια του παιχνιδιού βρίσκονταν 1.700 μεξικάνοι αστυνομικοί οι οποίοι απέτρεψαν περιστατικά βίας με τους οπαδούς που είχαν ταξιδέψει από το Ελ Σαλβαδόρ να φωνάζουν από τις κερκίδες: «Δολοφόνοι! Δολοφόνοι».

ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΙ
Έπειτα από το καθοριστικό παιχνίδι, το ίδιο βράδυ, μάλιστα, οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ τον δύο κρατών διακόπηκαν! Έτσι, δεν άργησαν να ξεκινήσουν και οι βομβαρδισμοί, με τις αεροπορικές δυνάμεις στις 14 Ιουλίου να εισβάλουν και να βομβαρδίζουν την Ονδούρα.

Η εφημερίδα “El Diario de Hoy” της 17ης Ιουλίου 1969, με τίτλο: «Οι Ονδούρες επιβεβαιώνουν στρατιωτική προώθηση στο Ελ Σαλβαδόρ» (© elpulso.hn)

Από την άλλη πλευρά η Ονδούρα βομβάρδισε μέσω της αεροπορίας της τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της γειτονικής χώρας, δεν κατόρθωσε όμως να προχωρήσει σε ενέργειες από εδάφους καθώς ο στρατός ξηράς υπήρχε μόνο στα «χαρτιά», αφού οι υπεύθυνοι για την οργάνωσή του υφάρπαξαν τα χρήματα που τους παρασχέθηκαν για τη στελέχωση του.

Ονδούρα και Ελ Σαλβαδόρ χρησιμοποίησαν Αμερικάνικης παραγωγής αεροπλάνα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κατά την διάρκεια τυ σύντομου πολέμου (Photo: AFP/Getty)

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΗΠΑ
Με το πέρας 4 ημερών και ενώ η κατάσταση είχε φθάσει σε ένα τέλμα, με τις δυνάμεις του Ελ Σαλβαδόρ να κυριαρχούν στο έδαφος και αυτές των Ονδουριανών στον αέρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφάσισαν να επέμβουν επιδιώκοντας την επίτευξη εκεχειρίας, χρησιμοποιώντας ως δίαυλο τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (“OAS”). Το ίδιο κιόλας βράδυ συμφωνήθηκε κατάπαυση του πυρός, ενώ 2 ημέρες μετά η εκεχειρία τέθηκε ισχύ με τα Σαλβαδοριανά στρατεύματα να αποχωρούν από τα Ονδουριανά εδάφη έπειτα από 2 εβδομάδες.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ
To 1930 o Χρυσάφης είχε διατυπώσει την άποψη πως ο αθλητισμός: «δύναται να χρησιμοποιηθεί προς παγίωσιν της ειρήνης και προς παρασκευήν του πολέμου»,  καθώς αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο, ανώτερο από τα περισσότερα παρόμοια φαινόμενα, τα οποία ξεπερνά. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, πως ο αγώνας μπαράζ της 27ης Ιουνίου, αποτέλεσε την πρώτη σπίθα μιας μεγάλης «πυρκαγιάς», η οποία σύμφωνα με στοιχεία της εποχής άφησε πίσω της 3 με 6 χιλιάδες νεκρούς, 12 χιλιάδες τραυματίες και 50 χιλιάδες άστεγους!

Εάν επιχειρήσει κάποιος την ανάλυση «του πολέμου του ποδοσφαίρου» ή αλλιώς «του πολέμου των 100 ωρών» μέσω της συγκρουσιακής θεωρίας, η οποία βασίζεται στην υπόθεση πως οι άνθρωποι επιδιώκουν, μέσα από επιθετικές ενέργειες, τον πολιτικοοικονομικό έλεγχο, που θα τους διασφαλίσει δύναμη και εξουσία, θα αντιληφθεί πλήρως το φόντο στο οποίο τελέστηκαν τα γεγονότα. Συνήθως μέσα από τις συγκρούσεις αυτές και τις εχθροπραξίες, ορισμένοι άνθρωποι ή σύνολα αυτών επιδιώκουν ορισμένους στόχους.

Άξια αναφοράς είναι και η άποψη του Coakley, ο οποίος θεωρεί πως η διπλωματία, λειτουργώντας μέσα από μια ειδική διοικητική δομή, προωθεί τα συμφέροντα της εκάστοτε χώρας, διαδραματίζοντας την ίδια στιγμή μείζονος σημασίας ρόλο στην ειρηνική συνύπαρξη των κρατών. Σε αυτό συμβάλλει και ο αθλητισμός, ορισμένες φορές θετικά κι άλλες αρνητικά (όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση). Ένας μεγάλος όγκος των αθλητικών διακρατικών-διεθνών αποφάσεων αποτελεί μέρος της διεθνούς διπλωματικής τακτικής που ακολουθεί η εκάστοτε χώρα.

«Σε μεγάλο βαθμό «ο πόλεμος του ποδοσφαίρου» ή αλλιώς «ο πόλεμος των 100 ωρών» είχε να κάνει με τη διαθέσιμη γη, καθώς υπήρχαν πολλοί άνθρωποι, σε ένα πολύ μικρό, όσον αφορά την έκταση, χώρο, με τις ολιγαρχικές κυβερνήσεις, οι οποίες βρίσκονταν στην εξουσία, και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης να δυναμιτίζουν ακόμα περισσότερο το κλίμα.».

Ο πόλεμος φυσικά με ή χωρίς τον ποδοσφαιρικό αγώνα ήταν δεδομένο πως δε θα αργούσε να ξεσπάσει, καθώς το κλίμα ήταν ήδη τεταμένο για πολλούς μήνες. Το παιχνίδι μεταξύ των δύο Εθνικών Ομάδων ποδοσφαίρου αποτέλεσε απλά την αφορμή, το σπίρτο στην μπαρουταποθήκη που προκάλεσε τη μεγάλη έκρηξη. Οι σχέσεις μεταξύ Ονδούρας και Ελ Σαλβαδόρ βρίσκονταν σε ένταση για αρκετά χρόνια μετά από το τέλος «του πολέμου των 100 ωρών» ή αλλιώς «του πολέμου του ποδοσφαίρου», πλέον όμως η διπλωματία μεταξύ τους κυριαρχεί και διατηρούν εμπορικούς, οικονομικούς, αλλά και πολιτιστικούς θεσμούς.