Ποδόσφαιρο: Το όπιο του λαού την περίοδο της Χούντας

Χούντα: Ισπανικός όρος, που εισήχθη στον ελληνικό δημόσιο λόγο από το 1965 για να περιγράψει ομάδες που απεργάζονταν αντιδημοκρατικά σχέδια και η χρήση του οποίου για τη δικτατορία διαδόθηκε ευρέως.

Στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1967 επιβλήθηκε στρατιωτικό πραξικόπημα, με τη Δικτατορία της 21^ης Απριλίου να διαρκεί έως τις 23 Ιουλίου του 1974. Τα γεγονότα, γνωστά… Οι φρικαλεότητες, ατέλειωτες. Όπως ήταν φυσικό το ποδόσφαιρο, αλλά και ο αθλητισμός γενικότερα δεν διέφυγαν από αυτή τη λαίλαπα.

ΟΙ «ΣΥΜΠΑΘΕΙΕΣ» ΤΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ

Έτος 1968 και η χούντα ξεκινάει να εκμεταλλεύεται τον ελληνικό αθλητισμό με την κατάκτηση του Κυπέλλου Κυπελλούχων από τη μπασκετική ομάδα της ΑΕΚ κόντρα στη Σλάβια Πράγας. Οι πραξικοπηματίες Πατακός και Παπαδόπουλος πανηγύρισαν την συγκεκριμένη επιτυχία που ένωσε όλους τους Έλληνες με αυτοσκοπό την ανάδειξη της πολιτικής τους. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα πέρασαν, πλαγίως, την επιρροή τους και στο ποδόσφαιρο. Ως γνωστόν η χούντα είχε κάνει το διαχωρισμό της για να τα έχει καλά με όλους. Από το 1969 μέχρι και το 1971 είχε «τα… κουκιά μοιρασμένα» σε ΠΑΟΚ και Παναθηναϊκό. Προπονητής των «Πρασίνων», τότε, ο Λάκης Πετρόπουλος, γνωστός υποστηρικτής του δικτατορικού καθεστώτος. Το σκηνικό τα επόμενα 2 χρόνια άλλαξε άρδην, με τη μερίδα του λέοντος να περνά σε Ολυμπιακό και Άρη. Τότε οι Πειραιώτες είχαν προσλάβει ως προπονητή το Λάκη Πετρόπουλο και για πρόεδρο το Γουλανδρή, γνωστό επιχειρηματία της εποχής, οποίος έκανε δουλειές με το «χουντικούς».

Η ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΗ «ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ» ΕΛΛΑΔΑΣ-ΚΥΠΡΟΥ

Στα πλαίσια της εθνικής υπερηφάνειας και ενότητας τη σεζόν 1967-68 το καθεστώς αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή ένα διαβόητο σχέδιο ενοποίησης των πρωταθλημάτων Ελλάδας και Κύπρου, με το ποδόσφαιρο να γίνεται φερέφωνο προπαγάνδας στα χέρια της δικτατορίας. Ένας ακόμη θεσμός προς αυτή την κατεύθυνση υπήρξε και το «Κύπελλο Μεγάλης Ελλάδος», στο οποίο συμμετείχαν ο Πρωταθλητής Ελλάδας και αντίστοιχος Πρωταθλητής Κύπρου. Τη σεζόν 1967-68, ύστερα από διαβουλεύσεις του τότε Γενικού Γραμματέα Αθλητισμού Κωνσταντίνου Ασλανίδη με την Κυπριακή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου αποφασίστηκε εκείνη τη χρονιά, ο Ολυμπιακός Λευκωσίας να γίνει η πρώτη κυπριακή ομάδα που αγωνίστηκε στο ελληνικό πρωτάθλημα, με το αντίστοιχο κυπριακό να μετατρέπεται άτυπα σε 4^ο όμιλο της Β’ Εθνικής. Έτσι θεσμοθετήθηκε ο πρωταθλητής Κύπρου να αποκτά δικαίωμα συμμετοχής στην Α’ Εθνική

Από όλες τις κυπριακές ομάδες που συμμετείχαν στην Α’ Εθνική, μόνο ο ΑΠΟΕΛ της σεζόν 1973/-74 κατάφερε να αποφύγει τον υποβιβασμό και να παραμείνει στην κατηγορία. Βέβαια λόγω των γεγονότων που ακολούθησαν με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974, το εγχείρημα της «ένωσης» Ελλάδας και Κύπρου μέσω του ποδοσφαίρου, ματαιώθηκε, ύστερα από έντονο πολιτικό παρασκήνιο και τραγελαφικά γεγονότα που, ίσως τα αναλύσουμε σε μελλοντικό αφιέρωμα.

Η 15η Ιουλίου του 1974, αποτελεί για το κυπριακό κράτος την πιο θλιβερή στιγμή της σύγχρονης ιστορίας του με το ξέσπασμα του πραξικοπήματος, ενώ δέκα ημέρες αργότερα στην Ελλάδα, η δικτατορία Ιωαννίδη έφτανε στο τέλος της. Τον Σεπτέμβριο του 1974, η ΕΠΟ σε συνεργασία με την ΚΟΠ, αποφάσισε την αναστολή της συμμετοχής του ΑΠΟΕΛ στο ελληνικό πρωτάθλημα για τουλάχιστον ένα χρόνο, απόφαση που έγινε οριστική και αμετάκλητη το καλοκαίρι του 1975.

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ ΣΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ

Τις μέρες εκείνες, κατά τη διάρκεια των οποίων, οι διαδηλώσεις κατά της χούντας του Παπαδόπουλου και του Μαρκεζίνη κορυφώνονταν, οι ποδοσφαιρικές ομάδες συνέχιζαν κανονικά την προετοιμασία τους για τους αγώνες των πρωταθλημάτων τους. Άλλωστε είναι γνωστό πως η χούντα πρόσφερε αφειδώς ποδοσφαιρικό θέαμα στον λαό προκειμένου να τον αποπροσανατολίσει από τα έργα των συνταγματαρχών τον καιρό εκείνο.

Την εβδομάδα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου οι ομάδες της Α΄ Εθνικής, 18 σε αριθμό, ετοιμάζονταν για τις συναντήσεις της 9ης αγωνιστικής του πρωταθλήματος ενώ και οι υπόλοιπες κατηγορίες ακολουθούσαν, χωρίς αλλαγές, το πρόγραμμά τους. Μια Κυριακή πριν, στις 11 Νοεμβρίου, είχαν πραγματοποιηθεί οι αγώνες της 8ης αγωνιστικής. Ο Ολυμπιακός του Νίκου Γουλανδρή, πρωταθλητής για δύο συναπτά έτη, έμεινε στο 1-1 στο πειραϊκό ντέρμπι με τον Εθνικό (που είχε παράπονα για τη διαιτησία), η ΑΕΚ επίσης φώναζε ότι την πολεμάει η διαιτησία παρά το γεγονός ότι νίκησε 4-1 τον Πανιώνιο και ο Παναθηναϊκός «πάλευε» να ξαναγίνει πρωταγωνιστής. Εκείνη τη σεζόν οι 3 από τις 4 ομάδες που εκπροσωπούσαν τη Θεσσαλονίκη στην Α’ Εθνική ήταν πολύ ισχυρές. ΠΑΟΚ, Άρης και Ηρακλής είχαν μεγάλη δυναμική, ενώ ο Απόλλων Καλαμαριάς δεν ήταν σε θέση να ακολουθήσει τους «συμπολίτες».

Την Κυριακή 18 Νοεμβρίου επρόκειτο να πραγματοποιηθεί η 9^η αγωνιστική, με τον αγώνα του ΠΑΟΚ με την ΑΕΚ να βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Οι εξελίξεις, όμως, ήταν ραγδαίες, συγκλονιστικές και τραγικές. Ξημερώματα Σαββάτου το τανκς γκρέμισε την πύλη του Πολυτεχνείου. Τις δραματικές εκείνες ώρες σε όλη την Αθήνα ακούγονταν κροταλίσματα πυροβόλων. Γρήγορα η χούντα κηρύσσει στρατιωτικό νόμο σε όλη τη χώρα. Η 9η αγωνιστική, φυσικά αναβάλλεται, μαζί και ο φιλικός αγώνας της Τετάρτης 21^ης Νοεμβρίου στον οποίο η Ελλάδα επρόκειτο να υποδεχθεί την Ελβετία. Ξεκίνησαν διαβουλεύσεις με την ΕΠΟ του Γιώργου Δέδε ώστε να ξεκινήσει το πρωτάθλημα την επόμενη Κυριακή 25 Νοεμβρίου. Όμως οι δικτάτορες έτρεμαν μια τέτοια ιδέα που θα μπορούσε να τους δημιουργήσει ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα. Άλλωστε ίσχυε ακόμη ο στρατιωτικός νόμος που απαγόρευε τις συγκεντρώσεις σε δημόσιο χώρο, άνω των τριών ατόμων. Μία απαγόρευση την οποία τα ποδοσφαιρικά σωματεία κατάφεραν να ξεπεράσουν και να προπονούνται κανονικά κεκλεισμένων, όμως, των θυρών.

Την Τρίτη 20 Νοεμβρίου ο υφυπουργός «παρά τω πρωθυπουργώ» Σπύρος Ζουρνατζής, προχώρησε σε ανακοίνωση, σύμφωνα με την οποία, οι ελληνικές ομάδες θα εκπλήρωναν κανονικά τις ευρωπαϊκές τους υποχρεώσεις. Πρόβλεψη για τα εγχώρια πρωταθλήματα εκείνη τη στιγμή δεν υπήρξε. Την Κυριακή 25 του ίδιου μήνα, ο Δημήτρης Ιωαννίδης ανέτρεψε τον δικτάτορα Γιώργο Παπαδόπουλο και ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας. Ο νέος δικτάτορας με στόχο -προφανώς- ο κόσμος να στραφεί στην μπάλα και όχι στις διώξεις και στα βασανιστήρια, έδωσε εντολή για τη συνέχιση του πρωταθλήματος, την Κυριακή 2 Δεκεμβρίου 1973.

Η ΑΠΕΛΑΣΗ ΚΑΙ Η… ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΜΠΟΜΠΕΚ

Στα μέσα της δεκαετίας του ’60 ο Παναθηναϊκός με προπονητή τον Γιουγκοσλάβο Στέφαν Μπόμπεκ, κατέγραφε τη μία επιτυχία μετά την άλλη, με κυριότερη αυτή του αήττητου πρωταθλήματος τη σεζόν 1963-64 . Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ο Γενικός Γραμματέας Αθλητισμού της χούντας, Ασλανίδης, ήταν να προχωρήσει στην απέλαση του Γιουγκοσλάβου τεχνικού με την κατηγορία της κατασκοπείας σε βάρος της χώρας μας. Το αξιοπερίεργο ήταν ότι ύστερα από 2 χρόνια δεν είχε κανένα πρόβλημα να επιτρέψει την επιστροφή του στην Ελλάδα. Αυτή τη φορά, βέβαια, για λογαριασμό του Ολυμπιακού.

ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΥΠΕΛΛΟΥ ΚΟΡΩΝΑ-ΓΡΑΜΜΑΤΑ

Ένα από τα πιο… τραγελαφικά γεγονότα της εποχής ήταν το Κύπελλο του 1969 που κέρδισε ο Παναθηναϊκός με το στρίψιμο του κέρματος. Ναι! Καλά διαβάσατε. Με το στρίψιμο του κέρματος! Σύμφωνα με τον Ηλία Λέκκα συγγραφέα του βιβλίου: ”Ιστορία του Ολυμπιακού” (εκδόσεις Γ.Χ. Αλεξανδρή), όταν ο τελικός με τον Ολυμπιακό στο στάδιο “Γ. Καραϊσκάκης” έληξε ισόπαλο και μιας και δεν υπήρχαν τα πέναλτι τότε, ο ίδιος ο Ασλανίδης μπήκε στον αγωνιστικό χώρο πήρε το κέρμα το έριξε και αναγόρευσε νικητή τον Παναθηναϊκό. Αυτό βέβαια ήταν κάτι που είδε μόνο ο ίδιος παρά το γεγονός ότι στο γήπεδο υπήρχαν 35.000 φίλαθλοι.

ΜΕΤΑΓΡΑΦΙΚΕΣ «ΜΑΡΙΟΝΕΤΕΣ» ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ

Την περίοδο 1969-70 η ομάδα του Παναθηναϊκού πήρε την απόφαση να εντάξει στο δυναμικό της μερικούς από τους καλύτερους Έλληνες ποδοσφαιριστές της εποχής. Τα ονόματα αυτών; Συνετόπουλος, Αϊδινίου, Δέδες, Πανταζής, Κρητικόπουλος, Σταυρόπουλος και άλλοι. Τότε η χούντα με ειδική εγκύκλιο απαγόρευσε όλες τις μεταγραφές μεταξύ μεγάλων συλλόγων. Ο Παναθηναϊκός τελικά απέκτησε τον Αντωνιάδη, τον οποίο χαρακτήριζαν ”άτσαλο” και ”άσχετο”, και τον Ελευθεράκη. Το παρασκήνιο της μεταγραφής του δεύτερου έχει τεράστιο ενδιαφέρον.

Ο Κώστας Ελευθεράκης ή αλλιώς το… «ελάφι», αγωνιζόταν στο Φωστήρα και είχε συμφωνήσει σε όλα με τον Παναθηναϊκό, με τη μεταγραφή του να θεωρείται δεδομένη. Μια ημέρα ένα τζιπ του στρατού σταμάτησε έξω από το σπίτι του παίκτη και οι ΕΣΑτζήδες του Παπαποστόλου (κυβερνητικού εκπροσώπου του Ολυμπιακού) άρπαξαν τον παίκτη (!) και αναχώρησαν προς άγνωστη κατεύθυνση. Τρείς ημέρες αργότερα και χωρίς να υπάρχει καμία πληροφορία για την τύχη του παίκτη, ο Ελευθεράκης αφέθηκε ελεύθερος και υπέγραψε στον Παναθηναϊκό. Τότε έγινε γνωστό ότι ο Παπαστόλου τον είχε κλείσει στο στρατόπεδο στο Μεγάλο Πεύκο και προσπαθούσε να τον εξαναγκάσει να υπογράψει στον Ολυμπιακό. Η κατάληξη της όλης υπόθεσης των μεταγραφών του Παναθηναϊκού; Ο Πανταζής πήγε στην ΑΕΚ μαζί με τον Δέδε, ενώ Κρητικόπουλος, Συνετόπουλος, Κελεσίδης, Σταυρόπουλος και Πουπάκης φόρεσαν τη φανέλα Ολυμπιακού.

Στις 30 Μαρτίου του 1972 ανακοινώθηκε από τον Ολυμπιακό η απόκτηση του Αντόνιο Αλτσιμπάρ ή αλλιώς Αντώνη Αλχιμπάρη (!). Την εποχή εκείνη μεταγραφές παικτών από το εξωτερικό δεν επιτρέπονταν, αλλά ούτε υπήρχε η δυνατότητα ομάδα της Α’ Εθνικής να εντάξει στο δυναμικό της παίκτη άλλης ομάδας που αγωνιζόταν στην ίδια κατηγορία. Τότε ήταν που ο Γενικός Γραμματέας Αθλητισμού, Κωνσταντίνος Ασλανίδης, πήρε την απόφαση να αφήσει στις ομάδες ένα «παραθυράκι» στις μεταγραφές. Ποιο ήταν αυτό; Επέτρεψε την μεταγραφή παικτών από το εξωτερικό, μόνο εάν αυτοί είχαν ελληνική καταγωγή. Φυσικά, αυτό δεν το έκανε από την «καλή του την καρδιά», αλλά για ενισχύσει ακόμα περισσότερο το ελληνικό εθνικό φρόνημα.

Η μεταγραφή του Αλτσιμπάρ ήταν ένα τέτοιο… «παραθυράκι». Ο Αργεντινός υπέγραψε υπεύθυνη δήλωση ότι έχει ελληνική καταγωγή, με την ΕΠΟ να την απορρίπτει, όμως ο ίδιος ο Γ.Γ.Α. Αθλητισμού την αποδέχτηκε (!). Και έτσι ο Αντόνιο Αλτσιμπάρ «βαφτίστηκε»… Αντώνης Αλχιμάρης.

ΕΝΑΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ ΔΗΛΩΜΕΝΟΣ… ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΗΣ !

Το ημερολόγιο έγραφε 5 Ιανουαρίου του 1965, όταν Ολυμπιακός υπέβαλε επίσημη επιστολή στον πρέσβη της Ουγγαρίας για την πρόσληψη του Νάντορ Χιντεγκούτι. Οι Ούγγροι αντιπρότειναν τον Γκρόσιτς, με την Πειραιώτες να απαντούν αρνητικά. Ο ομογενής φίλος του Ολυμπιακού και δημοσιογράφος Καραγιαννόπουλος επικοινώνησε με τον προπονητή της Ουγγαρίας, Σέμπες, ο οποίος ήταν επικεφαλής αθλητισμού στη χώρα, και άναψε το πράσινο φως για τον ερχομό του Μπούκοβι. Οι γραφειοκρατικές διαδικασίες δεν του επέτρεψαν να έρθει αμέσως, αλλά στις 2 Ιουλίου 1965.

Για να πουν οι Ούγγροι το «ναι» μεσολάβησαν μεγάλες μορφές της αριστεράς και φίλοι του Ολυμπιακού, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Δ. Γλέζος, ξάδελφος του Μανώλη Γλέζου. Ο Μπούκοβι, άλλωστε ήταν δηλωμένος κομμουνιστής. Ζούσε και εργαζόταν σε μια κομμουνιστική χώρα το οποίο σήμαινε ότι ο ίδιος δεν μπορούσε να διαπραγματευτεί απευθείας με τον Ολυμπιακό. Η επαφή έγινε μέσω του Ούγγρου πρέσβη στην Αθήνα ο οποίος με τη σειρά του ειδοποίησε την (ελεγχόμενη από το κομμουνιστικό κόμμα) ποδοσφαιρική ομοσπονδία της Ουγγαρίας. Σύμφωνα με πληροφορίες που μας έρχονται από εκείνη την εποχή η βοήθεια μελών της ΕΔΑ που είχαν Ολυμπιακά αισθήματα, έπαιξε καθοριστικό ρόλο όπως και οι επαφές τους με το ανατολικό μπλοκ.

Η πρώτη του χρονιά στους “ερυθρόλευκους” συνοδεύτηκε με πρωτάθλημα και εντυπωσιακό ποδόσφαιρο. Ο Ολυμπιακός του Μπούκοβι ξετρέλαινε τους οπαδούς του, κατακτώντας δεύτερο σερί πρωτάθλημα (σεζόν 1966/-1967). Με το τέλος  της ποδοσφαιρικής σεζόν, ο Μπούκοβι είχε ήδη ξεκινήσει να ετοιμάζει τον Ολυμπιακό της επόμενης ημέρας. Πλέον, όμως, είχαν όλα αλλάξει. Η Ελλάδα από τις 21 Απριλίου 1967, «είχε μπει στον γύψο», από τη δικτατορία των Συνταγματαρχών. Τότε ήταν που οι φήμες άρχισαν «να… οργιάζουν»  και ήθελαν τον Ασλανίδη, να μη βλέπει με καθόλου «καλό μάτι» τον Κομμουνιστή τεχνικό.

Αυτό αποδείχθηκε μετέπειτα, με τον Μπούκοβι και τον βοηθό του να μην καταφέρνουν να πάρουν βίζα ώστε να ταξιδέψουν μαζί με τους ποδοσφαιριστές του Ολυμπιακού στον Καναδά για προετοιμασία. Η διοίκηση του Ολυμπιακού, αντί να ακυρώσει το ταξίδι έστειλε την ομάδα στην άλλη πλευρά του ατλαντικού χωρίς τον προπονητή της. Όπως ήταν αναμενόμενο η εσωτερική πειθαρχία του Ολυμπιακού πάνω στην οποία είχε επενδύσει Μπούκοβι κατέρρευσε σαν πύργος από… τραπουλόχαρτα. Δημιουργήθηκαν οικονομικά προβλήματα, ενώ την στιγμή εκείνη, η διοίκηση προχώρησε στη μεταγραφή του Κούδα χωρίς να συνεννοηθεί πρώτα με τον προπονητή.

Η σεζόν ξεκίνησε με αποκλεισμό στο «Πρωταθλητριών» από τη Γιουβέντους, αλλά με πέντε σερί νίκες στο πρωτάθλημα. Ο Μπούκοβι, ύστερα από τον αποκλεισμό της ομάδας στην Ευρώπη και τα αμυντικά προβλήματα στα παιχνίδια του πρωταθλήματος (παρά τις νίκες), δήλωσε την παραίτησή του. Στις 23 Δεκεμβρίου ο Μαγυάρος έφυγε από την Ελλάδα… νύχτα!

Φωτογραφία Εξωφύλλου: Ο Στυλιανός Παττακός σε γήπεδο ποδοσφαίρου. (Αρχείο Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης Αριστοτέλη Σαρρηκώστα)