CR VASCO DA GAMA: Οι “θαλασσόλυκοι” που πολέμησαν τον ρατσισμό

Αν διαβάζοντας το όνομα «Βάσκο ντα Γκάμα» στον τίτλο ήρθες για να διαβάσεις αποκλειστικά ιστορίες ξεχασμένες στο πέρασμα των αιώνων σχετικά με τον θρυλικό θαλασσοπόρο ίσως να βρίσκεσαι στο λάθος μέρος. Ίσως, όμως και όχι, αφού το giornalista.gr ερευνά και παρουσιάζει την ιστορία πίσω από το σήμα της ποδοσφαιρικής ομάδας Βάσκο Ντα Γκάμα, η οποία συνδέεται άρρηκτα με τον Πορτογάλο θαλασσόλυκο…

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΒΑΣΚΟ ΝΤΑ ΓΚΑΜΑ
Το 1460 ή το 1469 (οι απόψεις διίστανται) άνοιξε τα μάτια του, στην πόλη Σίνες στις νοτιοδυτικές ακτές της Πορτογαλίας, ο Βάσκο Ντα Γκάμα, ο πρώτος Ευρωπαίος που συνέδεσε την Ευρώπη με την Ινδία μέσω θαλάσσης, πραγματοποιώντας τον γύρο της Αφρικής. Ο θρυλικός θαλασσοπόρος, που στις 20 Μαΐου του 1498 προσάραξε στην Κοχικόδε (παραθαλάσσια πόλη στην νότια ακτή της Ινδίας), με την ανακάλυψη του θαλάσσιου δρόμου για την Ινδία άνοιξε τον δρόμο στην δημιουργία της Πορτογαλικής Αυτοκρατορίας στην Ασία που διατηρήθηκε πολλούς αιώνες. Το συνολικό μήκος της θαλάσσιας απόστασης, που κάλυψε με το ταξίδι του, ήταν τεράστιο, ξεπερνούσε ακόμα και τον περίπλου της Γης γύρω από τον Ισημερινό. Οι εμπορικοί δρόμοι της Πορτογαλίας, οι οποίοι μέχρι τότε ήταν περιορισμένοι στις ακτές της βόρειας και Δυτικής Αφρικής, επεκτάθηκαν σημαντικά.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΑΣΚΟ… ΣΤΗ ΒΑΣΚΟ
Αν υπήρχε μια χρονομηχανή, η οποία να μπορούσε να τον μεταφέρει ως δια μαγείας στο 2021, το μόνο σίγουρο είναι πως θα έμενε με το στόμα ανοιχτό, βλέποντας ένα παιχνίδι που δεν έχει ξαναδεί (ποδόσφαιρο) και μία ολόκληρη ομάδα ανθρώπων να φέρει το όνομά του!

Πώς όμως φτάσαμε σε αυτό το σημείο; Μια ποδοσφαιρική ομάδα να φέρει το όνομα ενός από τους πιο ξακουστούς και σπουδαίους θαλασσοπόρους;

Η ΑΡΧΗ, TO ONOMA KAI H KΩΠΗΛΑΣΙΑ
Στα τέλη του 19ου αιώνα η κωπηλασία ήταν το πιο διαδεδομένο και σημαντικό σπορ στο Ρίο Ντε Τζανέιρο. Τον Αύγουστο του 1898, τέσσερεις νέοι, ο Ενρίκε, ο Λουίς, ο Χοσέ και ο Μανουέλ, οι οποίοι δεν ήθελαν να φτάνουν κάθε φορά στο Νιτερόι (περιοχή στον κόλπο Γκουαναμπάρα – απέναντι από το Ρίο) για να κωπηλατούν μαζί με τους κωπηλάτες της Γκραγκοάτα, ίδρυσαν την δική τους ομάδα κωπηλασίας. Η πλειοψηφία των μελών της ήταν Πορτογάλοι μετανάστες, οι οποίοι για λόγους… επετειακούς, μιας και συμπληρώνονταν τότε 400 χρόνια από το πρώτο ταξίδι του Βάσκο Ντα Γκάμα από την Ευρώπη στην Ινδία, επέλεξαν το όνομα του Πορτογάλου θαλασσοπόρου, για όνομα της νέας τους ομάδας.

ΤΟ ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑ-ΑΠΑΝΤΗΣΗ-ΓΡΟΘΙΑ ΣΤΟΝ ΡΑΤΣΙΣΜΟ
Η Βάσκο έφτιαξε ποδοσφαιρικό τμήμα στις 5 Νοεμβρίου 1915, όταν συγχωνεύθηκε με την Λουσιτάνια (επίσης ομάδα Πορτογάλων μεταναστών). Όπως ήταν φυσικό ξεκίνησε από τις χαμηλές κατηγορίες, ενώ το 1922 πήρε το πρωτάθλημα της Β’ κατηγορίας. Την επόμενη σεζόν η ομάδα των Πορτογάλων μεταναστών στέφθηκε πρωταθλήτρια της Α’ κατηγορίας του πρωταθλήματος Καριόκα (1923). Με τον τρόπο αυτό έγινε η πρώτη ομάδα που παίρνει πρωτάθλημα και στις τάξεις της έχει παίκτες λευκούς, μαύρους και «μουλάτο» (=προσβλητική λέξη η οποία χρησιμοποιείται για κάποιον ο οποίος έχει μαύρο πατέρα και λευκή μητέρα ή το αντίθετο. Χρησιμοποιήθηκε στην Νοτιοανατολική πλευρά των ΗΠΑ την εποχή της σκλαβιάς.), από διαφορετικές κοινωνικές βαθμίδες. Η πρώτη ομάδα βέβαια η οποία δέχθηκε μαύρους στους κόλπους της ήταν η Μπανγκού, δεν μπόρεσε όμως με κανέναν τρόπο να διασαλεύσει την υφιστάμενη κατάσταση την οποία διαμόρφωνε η λευκή ελίτ.

Η επιτυχία της Βάσκο δεν ήταν τυχαία, καθώς στην πλειοψηφία τους ο ποδοσφαιριστές της ήταν σκληροτράχηλοι, αφού ήταν άτομα χαμηλού επιπέδου διαβίωσης, πραγματικοί μαχητές της ζωής σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Το χαρακτηριστικό αυτό ήρθε να ενισχύσει ο Ουρουγουανός προπονητής Ραμόν Πλατέρο, που με την άφιξη του στο Ρίο ντε Τζανέιρο, έφερε την καινοτομία της προπόνησης φυσικής κατάστασης στο βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο, επενδύοντας στα φυσικά-σωματικά των ποδοσφαιριστών που είχε στα χέρια του.

Βέβαια για να καταφέρει η Βάσκο να εντάξει στο δυναμικό της μαύρους ποδοσφαιριστές χρειάστηκε να κάνει μια… παρασπονδία!
Την εποχή εκείνη για να έχει το δικαίωμα κάποιος να παίζει ποδόσφαιρο σε οποιονδήποτε σύλλογο, όφειλε να δουλεύει! Η πορτογαλική κοινότητα, λοιπόν, τα μέλη της οποίας διατηρούσαν πολλά μαγαζιά στην πόλη του Ρίο ντε Τζανέιρο, προσελάμβανε σε αυτά τους νεαρούς που ξεχώριζαν στις αλάνες για τις ικανότητές τους και παράλληλα τους έδινε την ευκαιρία να φορέσουν την “camisa negra”.

ΞΕΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑΞΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ
Το ποδόσφαιρο την εποχή εκείνη στην Βραζιλία ήταν ένα σπορ για την ελίτ, αφού πρώτοι το «έφεραν» στη χώρα οι γόνοι πλουσίων οικογενειών που πήγαιναν στην Αγγλία για σπουδές, και η φυλετική ποικιλομορφία στην ομάδα της Βάσκο Ντα Γκάμα, σε συνδυασμό με την μεγάλη επιτυχία της ενοχλούσε. Το 1924 η ομάδα δεχόταν πιέσεις από την Ομοσπονδία, η οποία απαιτούσε να διωχθούν 12 παίκτες, που δεν θεωρούνταν ισάξιοι μιας αριστοκρατικής λίγκας, αφού ήταν μαύροι και εργάτες! Η ομάδα της Βάσκο αρνήθηκε κι έτσι οι άλλες μεγάλες ομάδες της εποχής (Φλουμινένσε, Φλαμένγκο, Μποταφόγκο, κ.ά.), δημιούργησαν την Metropolitan Amateur Sports Association (AMEA), και της απαγόρευσαν να λάβει μέρος εάν δεν συμμορφωνόταν στις… ρατσιστικές διαθέσεις τους.

Κάτι τέτοιο φυσικά και δε μπορούσε να συμβεί…
Η Βάσκο Ντα Γκάμα ή καλύτερα η πρωταθλήτρια  για το 1923 αποτελούταν από ένα ταξιτζή (Νέλσον), δύο εργάτες σε εργοστάσιο (Λεϊτάο & Τορτερόλι), δύο μπογιατζήδες (Μινότ & Σέσι), έναν φορτηγατζή (Μπολάο), έναν επιπλοποιό (Πασκοάλ) κι άλλα άτομα «χαμηλού κοινωνικού επιπέδου», εκ των οποίων αρκετοί μαύροι και μετανάστες.

Η «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ»
Και ο… κλήρος έπεσε στον -τότε- πρόεδρο Ζοζέ Αουγκούστο Πρέστες ο οποίος έστειλε επιστολή στον πρόεδρο της νέας Ομοσπονδίας, Αρνάλντο Γκίνλε, καταδικάζοντας τον ρατσισμό και καθιστώντας σαφή τη θέση του συλλόγου σε σχέση με το αίτημα της απομάκρυνσης των δώδεκα παικτών του. Μία επιστολή η οποία έμεινε στην ιστορία ως «Resposta Histórica» (=Ιστορική Απάντηση), φέρνοντας την επανάσταση στις τάξεις του βραζιλιάνικου αθλητισμού, καθώς μέσω αυτής αρνούνταν να υποταχτεί στις ρατσιστικές βλέψεις των «μεγάλων», πηγαίνοντας κόντρα στο… κύμα.

“Είμαστε σίγουροι, ότι είστε οι πρώτοι που αντιλαμβάνεστε ότι θα ήταν μια ανέντιμο εκ μέρους μας να θυσιάσουμε μερικούς από τους παίκτες που μας οδήγησαν στην κατάκτηση του πρωταθλήματος του 1923, προκειμένου να ενταχθούμε στην Ομοσπονδία. Έχουμε στην ομάδα μας 12 νεαρούς παίκτες, στην πλειοψηφία τους Βραζιλιάνοι, οι οποίοι τώρα ξεκινούν την καριέρα τους. Δεν πρόκειται να συμβεί το οτιδήποτε που θα τους κόψει τα φτερά, πόσο μάλλον από το «σπίτι» που τους καλωσόρισε και το οποίο εκπροσωπούν με περίσσιο θάρρος και γενναιότητα. Υπό αυτές τις συνθήκες θα θέλαμε να σας μεταφέρουμε πως δεν επιθυμούμε να είμαστε μέλος της Ομοσπονδίας”

Ζοζέ Αουγκούστο Πρέστες

 

ΕΝΑ ΓΗΠΕΔΟ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΠΑΔΟΥΣ
Αφού οι “ισχυροί” του Ρίο Ντε Τζανέιρο συνειδητοποίησαν ότι η Βάσκο δεν επρόκειτο να συμβιβαστεί έπρεπε να βρουν μία άλλη αφορμή ώστε να μην κάνουν δεκτή την αίτησή της για συμμετοχή στην νέα Ομοσπονδία. Έτσι προέταξαν την πρόφαση πως δεν είχε δικό της γήπεδο (έως τότε αγωνιζόταν σε αυτό της Σίλβα ε Μοράες).

Στις 21 Απριλίου του 1927 άνοιξε για πρώτη φορά τις πύλες του το Σαν Τζανουάριο, ένα από τα μεγαλύτερα (ακόμα και σήμερα) ιδιωτικά στάδια σε όλη τη Βραζιλία. Ένα στάδιο το οποίο πραγματικά… το έχτισαν οι φίλοι της ομάδας!

Το κίνητρο για την κατασκευή του μεγαλύτερου ποδοσφαιρικού σταδίου στη Λατινική Αμερική προέκυψε ως αντίδραση στη μισαλλοδοξία και την έπαρση των ιδρυτικών μελών της Metropolitan Athletic Association (1924 – Φλουμινένσε, Μποταφόγκο, Φλαμένγκο, Αμέρικα και Μπανγκού).

H χρηματοδότηση για την κατασκευή του πραγματοποιήθηκε μέσω μιας αξιοθαύμαστης οικονομικής καμπάνιας που πραγματοποιήθηκε μεταξύ των μελών του συλλόγου.

 

Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή…
Το 1924, έχοντας τεθεί εκτός από το “ρατσιστικό” πρωτάθλημα, η Βάσκο έκανε την καλύτερη επίδοση στην ιστορία του πρωταθλήματος Καριόκα, με 16 νίκες σε ισάριθμα παιχνίδια. Όπως ήταν φυσικό, κατέκτησε τον τίτλο… αήττητη.

Τότε ήταν που οι φίλοι της ομάδας, οι «Βασκαΐνος», όπως αποκαλούνται, πήραν την απόφαση να κάνουν την Βάσκο μεγάλη ομάδα! Κι αυτό ήταν αρκετό…

Το 1924 ξεκίνησαν να συγκεντρώνουν χρήματα, με χιλιάδες πολίτες του Ρίο ντε Τζανέιρο να βάζουν την υπογραφή τους και να συνεισφέρουν, ανάλογα με την οικονομική δυναμική τους, ώστε να χτιστεί το νέο γήπεδο. Στα τέλη του 1926 8.000 νέα μέλη είχαν ενταχθεί στο Σύλλογο. Ήδη από το 1925 είχε γίνει το πρώτο μεγάλο βήμα. Είχε αγοραστεί ένα κομμάτι γης στο λόφο στο Σάο Κριστοβάο.

Η ραγδαία αύξηση της δημοτικότητας και της φήμης της, σε συνδυασμό με τη μεγάλη επιτυχία του σχεδίου κατασκευής του σταδίου της, η Βάσκο έγινε δεκτή στην Ομοσπονδία, επί ίσοις όροις με τους μεγάλους συλλόγους. Ύστερα από έναν χρόνο, περίπου, το Στάδιο Βάσκο Ντα Γκάμα, το οποίο μετέπειτα ονομάστηκε Σαν Τζανουάριο είχε ολοκληρωθεί.

«ΤΟ ΣΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ» ΤΩΝ «CAMISAS NEGRAS»
Μέχρι την ίδρυση του ποδοσφαιρικού τμήματος, αλλά και μερικά χρόνια μετά από αυτή το σύμβολο της Βάσκο ήταν η ναυτική της σημαία με το σωσίβιο, τον σταυρό της Πορτογαλίας, την άγκυρα, το κουπί, το δόρυ ψαρέματος, αλλά και τα αρχικά «VG». Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου και την ανάδειξη του ποδοσφαίρου ως κυρίαρχο άθλημα του συλλόγου, η σημαία χάθηκε και εμφανίστηκε το επίσημο λογότυπο.

Όπως είναι αναμενόμενο -από τη στιγμή που η ομάδα είχε κατά βάση πορτογάλους μετανάστες ποδοσφαιριστές και ιδρυτικά μέλη- βασικό στοιχείο του σήματος ήταν -και εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να είναι- ο πορτογαλικός σταυρός (Cruz da Ordem de Cristo), ο οποίος αποτυπώνεται επάνω στα πανιά μιας καραβέλας. H επιλογή του συγκεκριμένου σταυρού για το σήμα της ομάδας δεν ήταν τυχαία καθώς συμβολίζει -από την εποχή του Πρίγκιπα Χένρι του Πλοηγού (14ο/15ο αιώνα)- τις πορτογαλικές ανακαλύψεις και την Πορτογαλική Αυτοκρατορία. Στο σήμα της ομάδας υπάρχουν και τα αρχικά του συλλόγου (CR-VG).

Η πρώτη επίσημη εμφάνιση της Βάσκο σχεδιάστηκε  για την κωπηλατική ομάδα στις 9 Ιουνίου του 1898, ήταν μαύρη με μία διαγώνια ρίγα. Mε τη δημιουργία της ποδοσφαιρικής ομάδας το καταστατικό ήταν σαφές: «Οι παίκτες της ομάδας (σ.σ. Βάσκο) θα φορούν την ακόλουθη στολή: λευκά σορτς, μαύρες φανέλες, με λευκή μανσέτα και άσπρο κολάρο.», με την διαγώνια λευκή ρίγα να απουσιάζει λόγω και της επιρροής της Λουσιτάνια (της ομάδας με την οποία η Βάσκο συγχωνεύτηκε το 1915 για τη δημιουργία ποδοσφαιρικού τμήματος).

Λόγω των παραπάνω χαρακτηριστικών η ομάδα της Βάσκο ήταν ιδιαίτερα αναγνωρίσιμη, με τον Τύπο της εποχής να της «κολλάει» το προσωνύμιο «τα μαύρα πουκάμισα (σ.σ. φανέλες)» (=Camisas Negras).

Στις φανέλες, βέβαια δεν αποτυπώνεται το πλήρες λογότυπο της ομάδας, αλλά μόνο ο Σταυρός του Τάγματος του Χριστού, σύμβολο αρκετά σημαντικό για την πορτογαλική κουλτούρα, με την οποία η Βάσκο είναι άρρηκτα συνδεδεμένη.

Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός πως το σήμα που χρησιμοποιήθηκε στη φετινή 3η εμφάνιση της Βάσκο, την οποία “ντύνει” η εταιρεία “Kappa”, είναι πανέμορφο και είναι εμπνευσμένο από αυτό που χρησιμοποιούσε η ομάδα στις αρχές του 20ου αιώνα.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΜΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΧΑΜΕΝΟΥ ΓΕΡΑΚΙΟΥ..!!!
Ένα πορτρέτο του αυθεντικού σήματος της Βάσκο από το 1899, έρχεται να φουντώσει τους μύθους γύρω από την ομάδα… Ένα περίεργο γεράκι, πιθανότατα της κατηγορίας των «βραχοκιρκινέζων» ή στα Πορτογαλικά «Falcão Peneireiro», φαίνεται να σχηματίζεται στην πλώρη της καραβέλας που κοσμεί το έμβλημα της ομάδας του Ρίο, με το κεφάλι του να ξεχωρίζει. Το όνομα αυτού του γερακιού χρησιμοποίησε η οχτάκοπος που κατέκτησε το 1ο πρωτάθλημα κωπηλασίας για το Vasco το 1905.

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ
Τα χρώματα τα οποία από το 1898 συνθέτουν το σήμα της ομάδας, αλλά και την εμφάνιση αυτής μόνο τυχαία δεν είναι… Το μαύρο συμβολίζει της άγνωστες και ανεξερεύνητες θάλασσες τις οποίες ο θρυλικός θαλασσοπόρος Βάσκο Ντα Γκάμα διέσχισε με την καραβέλα του στα τέλη του 14ου και στις αρχές του 15ου αιώνα. Το λευκό, από την άλλη, που είναι το χρώμα της διαγώνιας ρίγας που υπάρχει στο επίσημο έμβλημα και στη φανέλα της ομάδας, συμβολίζει τους νέους θαλάσσιους δρόμους που ανακάλυψε ο Πορτογάλος “θαλασσόλυκος” με τα ταξίδια του.

ΤΟ «ΚΟΛΛΗΜΑ» ΕΝΟΣ ΟΥΡΟΥΓΟΥΑΝΟΥ ΜΕ ΤΗ… ΡΙΒΕΡ
Στα μέσα της δεκαετίας του 1940 προστίθεται και 2η εμφάνιση σε λευκό χρώμα, με μία μαύρη διαγώνια ρίγα. Ο λόγος; Αρκετά ιδιαίτερος! Εκείνη την εποχή προπονητής ήταν ο σπουδαίος, αλλά… ιδιόρρυθμος Οντίνο Βιέρα, ο οποίος πριν μερικά χρόνια (1946-47) είχε καθίσει στην άκρη του πάγκου της Ρίβερ Πλέιτ. Από ότι φαίνεται η διαγώνια ρίγα στη στολή της Ρίβερ τον είχε μαγέψει κι έτσι εισηγήθηκε να προστεθεί στη -τότε- λευκή στολή της Βάσκο Ντα Γκάμα, η διαγώνια ρίγα της Ρίβερ, έστω και σε… μαύρο χρώμα. Τότε ήταν λοιπόν που και στην πρώτη, αλλά και στη δεύτερη εμφάνιση των παικτών της Βάσκο, ξεχώριζε με περίσσια μεγαλοπρέπεια η διαγώνια ρίγα (μαύρη στη 1η, λευκή στη 2η).

Η Βάσκο Ντα Γκάμα αποτελεί διαχρονικό παράδειγμα επανάστασης! Απέναντι σε κάθε είδους αδικία, ανισότητα και διάκριση. Τη δεκαετία του ’30 όποτε και κατέκτησε το βραζιλιάνικο πρωτάθλημα, οι μαύροι Βραζιλιάνοι και οι Πορτογάλοι μετανάστες βρήκαν στη Βάσκο την ευκαιρία να ξεχωρίσουν σε μία χώρα με τεράστιες κοινωνικές ανισότητες. Το ποδόσφαιρο ήταν η ευκαιρία που χρειάζονταν και η συγκεκριμένη ομάδα τους έδινε τη δυνατότητα να ταυτιστούν με της επιτυχίες της.

Η ομάδα των αδύναμων, των αδικημένων…

Αυτή έφτασε στην κορυφή!

Αυτοί την έφτασαν στην κορυφή…